Εδώ και δεκαετίες η Γερμανία είναι η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, και ουκ ολίγες φορές -με το αζημίωτο βέβαια- κατάφερε να αποτρέψει διάφορες κρίσεις, αλλά και να βγει η ίδια αλώβητη από δύσκολες καταστάσεις. Ωστόσο, αυτή η δυναμική φαίνεται ότι καταρρέει, εγκυμονώντας κινδύνους για ολόκληρη την ήπειρο.
Η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη απειλή της μετά την επανένωση, σε μια χρονική συγκυρία που διαφέρει πολύ από τη δεκαετία του ’90: δεκαετίες λανθασμένης ενεργειακής πολιτικής, μια ισχυρή αυτοκινητοβιομηχανία που βασίστηκε σε κινητήρες εσωτερικής καύσης, αλλά και η αργή μετάβαση στις νέες τεχνολογίες ροκανίζουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
«Ήμασταν αφελείς ως κοινωνία γιατί όλα φαίνονταν καλά», υπογράμμισε στο Bloomberg ο Διευθύνων Σύμβουλος της BASF SE, Μάρτιν Μπρούντερμυλερ. «Αυτά τα προβλήματα που έχουμε στη Γερμανία συσσωρεύονται. Έχουμε μια περίοδο αλλαγής μπροστά μας. Δεν ξέρω αν το αντιλαμβάνονται όλοι αυτό».
Υπέρβαση των κρίσεων
Ενώ το Βερολίνο έχει δείξει μια ικανότητα στο παρελθόν να υπερβαίνει τις κρίσεις, το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν μπορεί να ακολουθήσει μια βιώσιμη στρατηγική.Η προοπτική φαίνεται μακρινή. Ο ετερόκλητος σε πολλά θέματα συνασπισμός του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς αναλώνεται σε ασήμαντες εσωτερικές διαμάχες για τα πάντα, από το χρέος και τις δαπάνες έως τις αντλίες θερμότητας και τα όρια ταχύτητας.
Αλλά τα προειδοποιητικά σήματα είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Σολτς είπε στο Bloomberg τον Ιανουάριο ότι η Γερμανία θα ξεπεράσει την ενεργειακή πίεση της Ρωσίας χωρίς ύφεση φέτος, τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Πέμπτη δείχνουν ότι η οικονομία στην πραγματικότητα συρρικνώνεται από τον Οκτώβριο και έχει αναπτυχθεί μόνο δύο φορές τα τελευταία πέντε τρίμηνα. Οι οικονομολόγοι βλέπουν ότι η γερμανική ανάπτυξη υστερεί σε σχέση με την υπόλοιπη περιοχή για τα επόμενα χρόνια και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι η Γερμανία θα είναι η οικονομία της G-7 με τις χειρότερες επιδόσεις φέτος.
Έρχονται δύσκολες μέρες
Όπως επισημαίνει το Bloomberg, ο βασικός κίνδυνος που ελλοχεύει αυτή τη στιγμή, είναι ότι τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας δεν είναι ένα μεμονωμένο εφάπαξ γεγονός, αλλά ένας οιωνός για του τι μέλλει γενέσθαι. Επί του παρόντος, το Βερολίνο φαίνεται ότι δεν δύναται να εξυπηρετήσει βιώσιμα τις ενεργειακές ανάγκες της βιομηχανικής της βάσης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι μάλιστα, που της επιρρίπτουν ότι εξαρτάται σημαντικά από τη μηχανική της παλιάς σχολής. και δεν έχει την πολιτική και εμπορική ευελιξία να στραφεί σε ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς.
Προς τιμήν τους, βιομηχανικοί κολοσσοί πλαισιώνονται από χιλιάδες μικρότερες εταιρείες και οι συντηρητικές συνήθειες δαπανών της χώρας την βάζουν σε ισχυρότερη δημοσιονομική βάση από τους ομολόγους της για να υποστηρίξουν τον μελλοντικό μετασχηματισμό. Αλλά έχει λίγο χρόνο για χάσιμο.
Το ενεργειακό στοίχημα
Το πιο πιεστικό ζήτημα για τη Γερμανία είναι να ξεκινήσει η ενεργειακή της μετάβαση. Η προσιτή ενέργεια είναι βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, και ακόμη και πριν από το τέλος των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου, η Γερμανία είχε μερικά από τα υψηλότερα κόστη ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
Το Βερολίνο ανταποκρίνεται στις ανησυχίες επιδιώκοντας ένα ανώτατο όριο στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για ορισμένες ενεργοβόρες βιομηχανίες όπως τα χημικά έως το 2030 – ένα σχέδιο που θα μπορούσε να κοστίσει στους φορολογούμενους έως και 30 δισεκατομμύρια ευρώ (32 δισεκατομμύρια δολάρια). Αλλά αυτό θα ήταν ένα προσωρινό μέτρο, «ένα τσιρότο στην πληγή» και δείχνει την απελπιστική κατάσταση της Γερμανίας όσον αφορά τον εφοδιασμό.
Καινοτομία
Η οικονομία της Ευρώπης φαίνεται ότι διαθέτει ένα καλά χρηματοδοτούμενο και καθιερωμένο σύστημα για τη δημιουργία ιδεών για να διατηρήσει την οικονομία της στην αιχμή. Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη είναι οι τέταρτες υψηλότερες στον κόσμο πίσω μόνο από τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ιαπωνία. Και σύμφωνα με το Παγκόσμιο Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, περίπου το ένα τρίτο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που έχουν κατατεθεί στην Ευρώπη προέρχονται από τη Γερμανία.
Ωστόσο, μεγάλο μέρος της δύναμης καινοτομίας είναι ενσωματωμένο σε μεγάλες εταιρείες όπως η Siemens και η Volkswagen και επικεντρώνεται σε εδραιωμένες βιομηχανίες. Ενώ οι μικροί κατασκευαστές εξακολουθούν να ευδοκιμούν, ο αριθμός των νέων startups μειώνεται στη Γερμανία — σε αντίθεση με την ανάπτυξη που παρατηρείται σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Αυτοκινητοβιομηχανία
Η εξασθένηση του τεχνολογικού πλεονεκτήματος της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα εμφανής στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ενώ μάρκες όπως η Porsche και η BMW καθόρισαν την εποχή των κινητήρων εσωτερικής καύσης, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα της Γερμανίας έχουν δυσκολευτεί. Η BYD Co. ξεπέρασε τη VW και έγινε η μάρκα αυτοκινήτων με τις περισσότερες πωλήσεις στην Κίνα το περασμένο τρίμηνο. Το κλειδί για την ώθησή του ήταν ένα ηλεκτρικό μοντέλο που κοστίζει περίπου το ένα τρίτο του ID3 της VW, αλλά προσφέρει μεγαλύτερη εμβέλεια και συνδεσιμότητα με εφαρμογές τρίτων.
Μεγάλο μέρος του πλούτου και της κοινωνικής τάξης της Γερμανίας βασίζεται σε έναν ζωντανό μεταποιητικό τομέα που παρέχει καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Αλλά αυτή η ισχύς έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες εξαρτήσεις από τις υπερπόντιες αγορές για παραγγελίες και πρώτες ύλες – πάνω απ ‘όλα την Κίνα. Όπως και άλλες δημοκρατίες στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το Βερολίνο προσπαθεί τώρα να χαλαρώσει την εξάρτησή του από την ασιατική υπερδύναμη, αλλά οι μεγαλύτερες εταιρείες της Γερμανίας δεν δίνουν σημασία.
Τεχνολογία
Μεγάλο μέρος των χρημάτων των Γερμανών βρίσκεται σε ένα δίκτυο περίπου 360 ταμιευτηρίων του δημόσιου τομέα, το λεγόμενο Sparkassen. Αυτοί οι θεσμοί ελέγχονται από τις τοπικές κοινωνίες, προκαλώντας πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, ενώ ταυτόχρονα μειώνουν την οικονομική δύναμη της χώρας. Οι δύο μεγαλύτερες εισηγμένες τράπεζες της Γερμανίας – η Deutsche Bank AG και η Commerzbank AG – έχουν βυθιστεί σε διαμάχες εδώ και χρόνια και ενώ βρίσκονται σε φάση αποκατάστασης, εξακολουθούν να είναι μικρότερες σε σύγκριση με τις αντίστοιχες της Wall Street. Η συνδυασμένη κεφαλαιοποίησή τους είναι μικρότερη από το ένα δέκατο της JPMorgan Chase & Co.
Λίγες επενδύσεις
Η έλλειψη επενδύσεων στη Γερμανία είναι ιδιαίτερα έντονη στην ψηφιακή τεχνολογία. Παρά τις υποδομές που την κατέτασσαν στην 51η θέση στον κόσμο για ταχύτητες σταθερής γραμμής Διαδικτύου, είχε την τέταρτη χαμηλότερη δαπάνη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας. «Τα χρόνια υποεπενδύσεων άφησαν τη Γερμανία να υστερεί», δήλωσε ο Jamie Rush, επικεφαλής οικονομολόγος της Bloomberg Economics. «Το Βερολίνο θα χρειαστεί να ξοδέψει περισσότερα και να διευκολύνει τα έργα υποδομής να ξεκινήσουν». Για να επιταχύνει μια πολύ καθυστερημένη ανάπτυξη, η κυβέρνηση αποκάλυψε ένα σχέδιο αναθεώρησης της διαδικασίας σχεδιασμού για την εγκατάσταση καλωδίων οπτικών ινών και υποδομής κινητής επικοινωνίας.
Πιέσεις και ύφεση
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δέχτηκε σημαντική πίεση, ιδιαίτερα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επακόλουθη απόφαση των ευρωπαίων ηγετών να διακόψουν οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με τη Μόσχα σε ένα ευρύ και καίριο και για τις ευρωπαϊκές οικονομίες πεδίο δραστηριοτήτων, στο πλαίσιο της επιβολής κυρώσεων για την επέμβαση στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τους αναλυτές της Commerzbank, μια ύφεση κατά το δεύτερο εξάμηνο φαίνεται τώρα πιο πιθανή από την ανάκαμψη.